نسخه چاپي 
بانوي نخبه مديريت برنامه ريزي تلفيقي از مواهب رويكرد كلان‌نگر در طراحی و راهبری شبکه انتقال مي گويد
صاحب پيچيده‌ترين شبكه انتقال گاز جهان هستیم
شبکه انتقال گاز ايران، چهارمين شبكه گسترده دنيا از از نظر طول خطوط به شمار مي آيد. اين شبكه به لحاظ پيچيدگي، تقریبا مشابهي در دنيا ندارد و به واسطه وجود کریدورهای مختلف و رابط‌های بین خطوط سراسری دارای ساختار حلقوی است که ان را از شبكه‌هاي عمدتا خطي یا درختی سایر كشورهاي دنیا از جمله روسيه و كانادا متمایز نموده است. اين موضوع سبب افزایش تاب آوری شبکه گاز ایران و تامین گاز مصرف کنندگان از مسیرهای متفاوت شده است.
مريم فصيحي زاده، رييس بررسي‌هاي مهندسي طرح‌هاي خطوط انتقال در مديريت برنامه ريزي تلفيقي و همچنين عضو هيئت مديره شركت انتقال گاز ايران است. او كه دانش آموخته مقطع دكترا در رشته مهندسي شيمي است به واسطه سال‌ها فعاليت در مديريت ديسپچينگ ملی و مديريت برنامه ريزي تلفيقي شركت ملي گاز در عين جواني، دستاوردهاي متعددي را در عرصه‌هاي پژوهشي و مرزهاي فناوري رقم زده است كه بسياري از اين دستاوردها به عرصه‌هاي عملياتي وارد شده‌اند. او در اين مصاحبه ضمن برشمردن ويژگي‌هاي خطوط انتقال گاز كشور، تجربياتش را بر اساس اهمیت کلان‌نگري در فاز طراحي و بهره برداری شبکه و نیز عملکرد نيروهاي جوان و نخبه بيان كرده است.
واحد بررسي‌هاي مهندسي طرح‌هاي خطوط انتقال چه مسئوليت‌هايي بر عهده دارد؟
واحد بررسي‌هاي مهندسي طرح‌هاي خطوط انتقال زيرمجموعه امور مطالعات و بررسي‌هاي مهندسي در معاونت مطالعات مهندسی و اقتصادی طرح‌های مدیریت برنامه‌ریزی است كه وظيفه اعطاي مجوزهاي فني، مهندسي براي اجراي طرح‌هاي توسعه اي در شبكه انتقال و توزيع گاز كشور را بر عهده دارد.
مطالعه و بررسي فنی مباحث مرتبط با حوزه انتقال شامل تاسيسات تقويت فشار، خطوط لوله فشار بالا، ایجاد ارتباطات بین خطوط، احداث یا افزايش ظرفيت ايستگاه‌هاي تقليل فشار و بررسي زيرساخت‌هاي مورد نیاز در حوزه‌هاي واردات، صادرات، سوآپ، ترانزيت گاز با لحاظ نمودن تراز تولید و مصرف از جمله وظايف این واحد است. بررسي‌هاي اين بخش عمدتا با استفاده از نرم افزارهاي شبيه ساز خطوط لوله انجام مي‌شود. بعد از پیاده سازی توپولوژی بخش‌هاي مورد نظر از شبكه انتقال در اين نرم افزارها با اعمال سناریوهای مختلف و قیود عملیاتی، مدلسازی صورت می پذیرد و با توجه به پارامترهايي مانند میزان تقاضا، حداقل فشار مورد نیاز مصرف کننده، طول مسير، ارتفاع نقاط، و... طراحي انجام شده و مبنای تصمیم گیری‌ها قرار می‌گیرد. محاسبات هیدرولیک خطوط لوله بر مبناي نرم افزارهاي پيشرفته به گونه اي است كه ابتدا بر اساس مصارف تحقق یافته واقعي صحت سنجی شبکه پیاده سازی شده صورت پذیرفته و سپس با استفاده از برآورد آتي مصارف شهرها، روستاها و صنايع عمده شبیه سازی برای پوشش دادن به تقاضای موجود پيك مصرف در ماههای سرد سال و همچنين نيازهاي آتی انجام می شود. در يك نگاه كلي بررسی‌های فنی مهندسی در این واحد به دو بخش ارزیابی‌های منطقه اي و كلان تقسيم مي‌شود.
بررسي‌هاي منطقه اي خطوط انتقال چه ويژگي‌هايي دارد؟
يكي از كاربردهاي بررسي منطقه‌اي، عمدتا زمانی است كه یک مصرف کننده جدید متقاضی دریافت گاز از شبكه انتقال است و یا یکی از متقاضیان فعلی تقاضای افزایش ظرفیت برداشت دارد. اين درخواست پس از تاييد ميزان مصرف در امور بررسی منابع و مصارف، برای تعیین ملزومات به واحد مهندسی ارسال مي‌شود. ما پس از بررسی مستندات مختلف از جمله مختصات جغرافیایی موقعیت متقاضی، نقشه شبکه انتقال در آن منطقه، میزان مصارف فعلی و تقاضای آتی، شرایط عملیاتی و داده‌های واقعی شبکه موجود، شبيه‌سازي را در نرم‌افزار انجام داده و نتايج حاصله را بررسي و امكان پذيري اخذ انشعاب جدید/ افزایش ظرفیت انشعاب موجود را اعلام می نماییم.
در صورتی که برداشت از شبکه موجود امكان پذير نباشد، ملزومات مورد نیاز برای تامين گاز مورد نياز متقاضي تعیین می گردد. شایان ذکر است عمدتا پروژه‌های منطقه ای به شرکت‌های گاز استانی برای اجرا ابلاغ می شوند. گاهی اوقات نیز برای رفع تنگناهای موجود در یک بخش از شبکه، پیشنهاداتی از سوی شرکت انتقال گاز یا شرکت‌های گاز استانی به این واحد ارجاع می شود که پس از بررسی‌های فنی تصمیم گیری در خصوص اجرا یا عدم اجرای ان پیشنهاد صورت می پذیرد.
بررسي‌هاي كلان در چه مواردي انجام مي‌شود؟
در بررسي‌هاي كلان، كل شبكه تولید، انتقال و توزیع به صورت يكپارچه و بر اساس برنامه‌هاي ابلاغي از سوي وزارت نفت با نگاه بلند مدت و در افقهای یک ساله، پنج ساله و ده ساله در معاونت مهندسی مدیریت برنامه‌ریزی تلفیقی ارزیابی می گردد و بر اساس تراز تولید و مصرف و لحاظ نمودن قراردادهای صادرات و واردات و... زيرساخت‌هاي مورد نياز برای انتقال و توزیع گاز در سناریوهای مختلف، تعیین می شود. به طور نمونه می توان به طراحی خطوط ششم و نهم سراسري در محور غرب و خطوط هفتم و یازدهم سراسري در محور شرق کشور و ايستگاه‌هاي تقویت فشار واقع برآنها اشاره داشت. اين پروژه‌هاي عظيم مانند شریانهای حیاتی بر روي كل شبكه انتقال گاز كشور تاثيرگذارند.
پروژه‌هاي كلان پس از بررسي در اين بخش چه روندي را طي مي كند؟
عمدتا ملزومات كلان پس از انجام بررسی‌های فنی به واحد اقتصادی ارجاع شده و پس از برآورد تخمینی هزینه اجرای طرح، به هیات مدیره شرکت برای تصمیم گیری نهایی ارجاع می شود. عمده پروژه‌هاي بزرگ خطوط لوله و تاسيسات تقويت فشار گاز پس از تصويب به شركت مهندسي و توسعه گاز ايران برای اجرا ابلاغ مي شوند.
شما سابقه فعاليت در مديريت ديسپچينگ را در كارنامه داريد. اين تجربيات چقدر در طراحي شبكه خطوط انتقال به كارتان آمد؟
اینجانب در بدو استخدام وارد واحد مطالعات و تحلیل سیستمهای مدیریت دیسپچینگ شدم تجربه 9 سال فعاليت در این مديريت سبب شد بیاموزم علاوه بر اهمیت دادن به جزییات فنی، برای تصمیم گیری منطقی بايد نگاهي يكپارچه به شبكه انتقال داشته باشم چرا كه اعمال هر تغييري در آرایش شبکه مي‌تواند تاثيرات چشمگيري بر روي كل شبكه گاز داشته باشد. ديگر شانس خدمتي بنده اين بود که در آن مقطع زمانی مدیریت وقت دیسپچینگ و رییس امور مطالعات و تحلیل سیستمها به منظور استفاده حداکثری از نيروهاي نخبه و جوان، در کنار انجام فعاليت‌هاي روزمره و تهیه گزارشات دوره ای، پروژه‌های فنی و دانش محور متعددی با هدف بهره گیری از پتانسيل‌هاي علمی در راستای ارتقا منافع شرکت، رضايت شغلي افراد تعریف می نمودند. از جمله این موارد می توان به توسعه تدریجی نرم افزار پیش بینی روزانه مصرف بخش خانگی تجاری بر مبنای داده‌های هواشناسی به عنوان یک ابزار تصمیم ساز کلیدی راهبری شبکه به ویژه در فصول سرد سال، طرح جایگزینی تاسیسات و خطوط لوله در شرایط بحران با هدف افزایش تاب آوری سیستم تامین گاز کشور، طراحی و محاسبه شاخص شدت انرژی با هدف سنجش نحوه راهبری تاسیسات تقویت فشار، مطالعات سیستم پشتیبان تصمیم گیر و... اشاره داشت که عمده این پروژه‌ها منجر به ایجاد زیرساختهای کاربردی و مفید برای ارتقا عملکرد و دانش بنیان نمودن فعالیت‌های جاری مدیریت دیسپچینگ گردید.
از جمله با تدوین يك شاخص برای سنجش شدت انرژي در تاسیسات تقویت فشار امکان ارزیابی انرژی مصرف شده برای انتقال حجم مشخصی از گاز در طول مشخصی از شبکه فراهم گردید. اهمیت این موضوع در شبکه انتقال گاز ایران به دلیل ساختار حلقوی آن دوچندان می گردد. اين شاخص بعدها توسعه يافت و همچنان بر اساس تغییرات ایجاد شده در شبکه بروزرسانی شده و مورد پایش
قرار می‌گیرد.
همین بستر مناسب منجر به اشتیاق بنده برای ادامه تحصیل در مقطع دکترا گردید و با توجه به حیطه کاری و پیشنهاد مجموعه، موضوع پايان نامه ام را مرتبط با نحوه كاهش مصرف انرژي در ايستگاه‌هاي تقويت فشار انتخاب نمودم تا امکان کاهش هزینه انتقال گاز از شبکه بدون ایجاد زیرساخت و صرف هزینه و صرفا برمبنای چیدمان تاسیسات تقویت فشار و رابط‌های بین خطوط را با كمترين هزينه ممكن اجرايي كنيم. در اين پروژه، بخشي از شبكه انتقال گاز از مجتمع پارس جنوبی تا مقطع پتاوه شامل خطوط دوم، سوم و دهم سراسری و تاسیسات تقویت فشار واقع بر آنها با استفاده از نرم افزار شبيه سازي شد و با بهره‌گيري از روش‌هاي كلاسيك و Metaheuristic بهینه سازی با دو تابع هدف، هزینه مصرف سوخت و هزینه تعمیرات تاسیسات تقویت فشار بر مبنای شبیه سازی و لحاظ نمودن قیود عملیاتی به منظور واقعی نمودن نتایج انجام پذیرفت.
درس آموخته‌هاي دوران حضور در مديريت ديسپچينگ برای اینجانب در مدیریت برنامه‌ریزی نيز به كار آمده است. با توجه به حیطه گسترده‌تر
فعالیت‌های مدیریت برنامه‌ریزی تلفیقی کارشناسان این مجموعه بايد نگاهي کلان و فرآيند محور به موضوع طراحي داشته باشند و علاوه بر درنظر گرفتن مسائل جاري، پيشينه و آينده مسائل را واكاوي كرد. به منظور اتخاذ تصمیم مناسب فاكتورهاي متعددي در مبحث طراحي بايد مورد توجه قرار گيرد و مزايا و معايب هر روش بايد به دقت سنجيده شود. اينكه تغيير مسير يك خط لوله چه پيامدهاي اقتصادي در بر خواهد داشت و تاثير آن بر ذي نفعان به چه شكل خواهد بود نيازمند بررسي همه جانبه از نظر ابعاد فنی، اقتصادی و... است. گاهي اوقات بین انتظارات ذی نفعان و استراتژی‌های کلان شركت گاز اختلافاتی پدید می‌آید كه در چنين مواقعي سعي مي كنيم با توجیهات و ادله فني و کارشناسی، ذي نفعان، مقامات و مسئولان را اقناع كنيم.البته بروز برخي از چالش‌ها در مسير طراحي شبکه ممکن است دلایل غيرفني داشته باشند و از مسائل اقتصادي، اجتماعي و سياسي تاثير بپذیرند. به طور مثال در موضوعات مرتبط با واردات و صادرات گاز، سطح تعاملات بين كشورها و ديپلماسي در مقاطع مختلف زمانی به عنوان شاخصی تاثیرگذار بايد در ارزیابی‌های فنی در نظر گرفته شود و در نهايت از بین سناريوهاي گوناگون با مفروضات مختلف گزینه بهینه با كمترين هزينه انتخاب گردد.
با توجه به طي شدن گام‌هاي پاياني در تكميل برنامه‌هاي توسعه اي خطوط انتقال، براي طراحي آينده شبكه چه آينده اي متصور هستيد؟
هم‌اكنون عمده زیر ساختهای اصلی سیستم تامین، انتقال و توزیع گاز تکمیل شده و پروژه‌های کلان باقیمانده در مراحل نهایی طراحی می باشند. یکی از اولویتهای شرکت ملی گاز ایران توسعه شبكه گازرساني کشور به ویژه در مناطق کمتر برخوردار است تا همه هم میهنان از نعمت گاز بهره مند شوند و توسعه متوازن در تمامی مناطق صورت پذیرد. به طور مثال می توان به پروژه‌های جاری در استان سيستان و بلوچستان اشاره داشت كه با دستور مديرعامل محترم، بازنگری طراحي خط انتقال خوشه- خاش با هدف تسریع در روند اجرا و کاهش هزینه‌ها در حال انجام است. همچنین اتصال شبکه انتقال گاز تا سواحل مکران و طراحی زیر شاخه‌های این محور برای توسعه گازرسانی به شهرها و صنایع جنوب استان و ایجاد بستر مناسب برای توسعه و انجام پروژه‌های صادراتی با جدیت در حال اجرا است. به غير از اين پروژه چنانچه در هر زمينه اي فرصتي براي بهبود و بهينه سازي طراحي وجود داشته باشد، مطمئنا در دستور كار و بازنگري قرار خواهد گرفت.
ذکر این نکته ضروری است که، تاكنون نگاه توسعه گرا در طراحي و گسترش کمی شبكه تولید، انتقال و توزیع در شرکت ملی گاز ایران غالب بوده است اما رفته رفته و با رسيدن به پيك توليد در چند سال آينده ناگزير از ورود به دوران جديدي از حيات شركت هستيم. از هم اكنون با افت شاخص بکارگیری برخی تاسیسات تقویت فشار با توسعه شبکه و مشکلات ایجاد شده در بهره برداری برخی از خطوط اصلی و فرعی، مي‌توان نشانه‌هاي ورود به 50 سال دوم عمر شركت ملي گاز را مشاهده كرد بنابراين بايد با آينده نگري در خصوص مباحثي مانند نگهداشت و تعمیرات زیرساختهای موجود، تدوین سناریوهای مقابله با بحران‌های طبیعی و غیر طبیعی و... چالش‌های پیش رو را پيش بيني نموده و با مدیریت مناسب قبل از بروز مشکل راه حل‌هاي عملياتي و کاربردی را با توجه با شرایط و محدودیت‌ها ارايه كرد.
- تاریخ درج خبر :
- 1399/09/14 - ٠٠:٢٢
- تاریخ بروز رسانی خبر :
- تعداد بازدید خبر :
- 64
