گاز ترکمن‌ها به اروپا می‌رسد؟

.

به دنبال پیامدهای همه‌گیری ویروس کرونا و پرسش ها در مورد نقش گاز در سیاست های آتی انرژی اروپا، می توان پیش بینی کرد که دولت های اروپایی به قراردادهای بلندمدت و با مقادیر قابل توجه خرید گاز طبیعی ترکمنستان، تن نخواهند داد.

چشم انداز ساخت خط لوله ترنس کاسپین

با تکمیل تدریجی کریدور گازی جنوبی، یک مسیر جدید برای تامین گاز اروپا فراهم شده و‌ نیاز بیشتری به ساخت خط لوله ترنس کاسپین احساس می شود. در وبگاه های اقتصادی، این موضوع مورد بررسی قرار گرفته و اهمیت این پروژه از دو منظر افزایش امنیت انرژی اروپا و‌ تکمیل شبکه خطوط لوله آسیای میانه تا مرزهای اتحادیه اروپا بررسی شده است.

در آینده نزدیک، کریدور گازی جنوبی عملیاتی خواهد شد و سالانه ۱۰ میلیارد متر مکعب گاز میدان شاه دنیز آذربایجان را به مشتریان خود در جنوب اروپا تحویل خواهد داد.

اگرچه این کریدور به متنوع شدن منابع انرژی مصرفی اروپا منجر می گردد، اما حجم گاز ترانزیت شده سالانه آن (۱۰ میلیارد مترمکعب) در مقایسه با مصرف گاز اروپا در هر سال (۴۵۰ تا ۵۰۰ میلیارد مترمکعب) اندک است.

به همین دلیل، ایالات متحده و اتحادیه اروپا از چند دهه پیش ایده ساخت خط لوله ترنس کاسپین را با ظرفیت ۳۰ میلیارد متر مکعب را برای اتصال میادین گازی ترکمنستان به اروپا پیشنهاد کرده اند.

البته در ۲۵ سال اخیر، خط لوله های مختلفی برای انتقال نفت و گاز دریای کاسپین پیشنهاد شده است. اگرچه پروژه باکو_ تفلیس_ جیحان عملیاتی شده، اما بسیاری دیگر از این طرح ها همچنان بر روی کاغذ قرار دارند.

مرکز مطالعات بین المللی و راهبردی(CSIS)  در مقاله ای اعلام کرده که برای اجرای موفق این پروژه به چهار عامل نیاز داریم: وجود ذخایر کافی نفت و گاز، سودآوری اقتصادی، کارایی تجاری و حمایت سیاسی از آن.

ویژگی های این پروژه عبارتند از:

نخست اینکه دولت ترکمنستان دارای ذخایر عظیم گاز طبیعی است. هرچند بخش اعظم تولیدات میادین قدیمی و جدید این کشور در قالب قراردادهای بلندمدت به چینی ها فروخته شده است. در مورد ظرفیت تولید میادین قدیمی که در گذشته عمدتا به روس ها فروخته می شد، اطلاعات کافی وجود ندارد. اما می توان گفت که آن میادین با افت تولید روبرو شده اند. لذا برای تامین گاز خوراک خط لوله ترنس کاسپین باید میادین جدیدی توسعه یابد.

دوم اینکه برای تامین گاز این پروژه، بهترین گزینه، در اختیار گذاشتن میادین گازی ترکمنستان به شرکت های بین المللی نفتی و تامین منابع مالی لازم از بانک های بزرگ است. اما دولت ترکمنستان تمایلی به حضور شرکت های بین المللی و جذب سرمایه گذاری خارجی در میادین خشکی کشورش ندارد.

بدون حضور شرکت های بین المللی، این پروژه نخواهد توانست به اهداف تجاری خود دست یابد. البته در اواخر دهه ۱۹۹۰ میلادی شرکت پی اس جی  برای اجرای این خط لوله اعلام آمادگی کرده بود. اما تلاش های آنها به نتیجه نرسید. در دو دهه اخیر، هیچ‌ شرکتی برای ساخت این پروژه اعلام آمادگی نکرده است. به هر ترتیب، در هیچ نقطه دنیا (به استثنای آمریکای شمالی)، پروژه های خط لوله بدون مشارکت غول های بالادستی امکان ساخت نداشته است. در مجموع، بدون تغییر در رویکردهای بسته و غیرمنعطف رهبران عشق آباد، مزایای تجاری این طرح هیچگاه محقق نخواهد شد.

علاوه بر پرهزینه بودن توسعه میادین گاز طبیعی، به دلیل میزان بالای گوگرد در گاز این کشور، تولید، انتقال و پالایش این ذخایر نیز پرهزینه خواهد بود.

دولت ترکمنستان در سال های اخیر یک خط لوله شرقی-غربی را احداث کرده تا گاز میادین بزرگ غرب این کشور تا سواحل کاسپین منتقل گردد. البته تاکنون کمپرسورهای مورد نیاز برای انتقال سالانه 30 میلیارد متر مکعب گاز از طریق این طرح، خریداری و نصب نشده است.

همچنین هزینه ساخت خط لوله برای انتقال گاز از بستر دریای کاسپین بسیار بالا خواهد بود. پس از ساخت خط لوله ترنس کاسپین، باید برای اتصال آن به کریدور گازی جنوبی نیز میلیاردها دلار سرمایه گذاری انجام شود. البته فعلا این کریدور تنها برای انتقال 15 میلیارد متر مکعب از گاز ترکمن ها آمادگی دارد و افزایش ظرفیت انتقال این کریدور به سرمایه گذاری های بیشتری نیاز دارد.

یک نکته مهم دیگر اینست که گاز ترکمنستان دارای میعانات گازی همراه سبک و کم ارزش است. در مقابل، میعانات سنگین میدان شاه دنیز آذربایجان باعث افزایش درآمدها و جذابیت توسعه آن شده است.

انستیتوی مطالعات انرژی آکسفورد در سال 2018 میلادی پژوهش گسترده ای در مورد ارزیابی اقتصادی گاز ترکمنستان انجام داده است. نتایج این مطالعه چندان بهت آور نخواهد بود. چرا که در آن پژوهش نتیجه گیری شده که گاز ترکمنستان در بازار اروپا از نظر قیمت، رقابتی نخواهد بود.

در مورد رشد تقاضای آینده گاز در قاره اروپا، ابهام های زیادی وجود دارد. به دنبال پیامدهای همه‌گیری ویروس کرونا و پرسش ها در مورد نقش گاز در سیاست های آتی انرژی اروپا، می توان پیش بینی کرد که دولت های اروپایی به قراردادهای بلندمدت و با مقادیر قابل توجه خرید گاز طبیعی ترکمنستان، تن نخواهند داد.

بدین ترتیب حتی اگر برای ساخت این پروژه یارانه نیز در نظر گرفته شود، باز هم در عرضه گاز رقابتی در بازار اروپا با چالش روبرو خواهد بود.

باتوجه به ناکامی پروژه ترنس کاسپین در سه عامل نخست، در ادامه به بررسی حمایت های سیاسی از آن می پردازیم.

ما می دانیم که دولتمردان باکو و عشق آباد در کنار ایالات متحده و اتحادیه اروپا از حامیان پروژه عظیم ترنس کاسپین هستند.

اما تجارب گذشته نشان می دهد این حمایت ها لازم بوده، اما برای موفقیت کافی نیستند. این حمایت ها نمی توانند سودآوری اقتصادی و ارزش آفرینی تجاری را تضمین کنند. پروژه ترنس کاسپین با شرایط متفاوتی نسبت به دو دهه قبل روبرو شده است. ده ها پروژه تولید ال ان جی در سراسر دنیا راه اندازی شده و یا در حال ساخت است. آینده تقاضای گاز طبیعی نیز با تردیدهایی روبرو است.

قیمت کنونی گاز در اروپا پایین تر از اکثر نقاط دنیا بوده و این شرایط تا سال ها ادامه خواهد یافت. بدین ترتیب حتی اگر دولت ترکمنستان از صبح فردا با تحولی اساسی در سیاست هایش، برای غول های نفتی حوزه بالادستی فرش قرمز پهن کند، بازهم چالش های تجاری و اقتصادی پروژه خط لوله ترنس کاسپین وجود خواهد داشت. آینده در دستان کاراترین ها، کم هزینه ترین ها و منعطف ترین ها خواهد بود.

منبع: Atlantic Council

مترجم: محسن داوری

راهبردهای چین برای تامین امنیت انرژی

چین برای اینکه بتواند امنیت انرژی خود را تامین کند اقدام به سرمایه گذاری در ساخت خطوط لوله انتقال گاز از کشورهای ترکمنستان، قزاقستان و ازبکستان به چین کرد.

آسیای مرکزی زیر ذره بین پکن

مونا مشهدی رجبی| آسیای مرکزی از نظر تامین گاز طبیعی اهمیت زیادی برای بازار چین دارد و روابط گسترده چین با کشورهای  این منطقه هم ریشه در همین نیاز دارد.

نشریه آسیا تایمز نوشت: «کشورهای آسیای مرکزی از نظر استرتژیک اهمیت زیادی برای چین دارند و می توانند باعث متنوع شدن منابع تامین انرژی این کشور باشند. چین به دلیل توسعه سریع اقتصادی و صنعتی، تقاضای انرژی بسیار بالایی دارد و کشورهای مختلفی در صادرات گاز به این کشور  نقش دارند.

چین در سال های اخیر تلاش کرده است تا نفت مورد نیاز خود را از کشورهای مختلفی وارد کند و با همین هدف روی کشورهای آسیای مرکزی تمرکز کرده است. این کشورها علاوه بر اینکه خود دارای منابع گاز هستند و حجم زیادی از گاز تولیدی خود را به چین صادر می کنند، در مسیر انتقال گاز دیگر کشورها به چین هم قرار دارند. اهمیت این منطقه بستر را برای رشد سرمایه گذاری های چین در اقتصاد کشورها و تلاش برای حفظ شکوفایی اقتصادی این کشورها فراهم کرده است.»

آسیا تایمز در مورد روابط تجاری رو به رشد این کشورها با چین در ژانویه سال ۲۰۲۰ نوشت: «از سال ۲۰۰۰ تا کنون ارزش تجارت دو جانبه کشورهای آسیای مرکزی با چین ۷۰ درصد رشد کرده است.»

امنیت انرژی چین

طبق گزارش منتشر شده توسط نشریه هیدروکربن در سال ۲۰۲۰، چین برای اینکه بتواند امنیت انرژی خود را تامین کند اقدام به سرمایه گذاری در ساخت خطوط لوله انتقال گاز از کشورهای ترکمنستان، قزاقستان و ازبکستان  به چین کرد. سیاستی که برای تداوم رشد اقتصادی این کشور بزرگ آسیایی اهمیت زیادی دارد.

 نشریه هیدروکربن نوشت: «خط لوله  انتقال گاز از آسیای مرکزی به چین طولی برابر با ۳۶۶۶کیلومتر طول دارد و دارای دو خط A و B است. خط  A ظرف ۲۸ ماه تکمیل شده است  و در دسامبر سال ۲۰۰۹ به بهره برداری رسید و خط B  با فاصله ده ماه در اکتبر سال ۲۰۱۰ رسما افتتاح شد و چهارمین ایستگاه کمپرسور در قزاقستان در دسامبر همین سال به بهره برداری رسید. مجموع هزینه  این پروژه ۷.۳ میلیارد دلار برآورد شد. در سپتامبر سال ۲۰۱۱ شرکت ملی نفت چین قراردادی با شرکت kazmunaigas  امضا کرد و طبق این قرارداد توافق اولیه برای ساخت خط C از خط لوله انتقال گاز از کشورهای آسیای مرکزی به چین انجام شد. طبق این توافق خط لوله از داخل کشور ازبکستان عبور می کرد و انتقال گاز را بر عهده داشت. ساخت این خط لوله با طول ۱۸۴۰ کیلومتر در دسامبر سال ۲۰۱۱ شروع شد و در اواخر سال ۲۰۱۴ به اتمام رسید. این بخش ظرفیت انتقال ۲۵میلیارد مترمکعب گاز را داشت. کل ظرفیت گاز انتقالی از خط لوله انتقال گاز آسیای مرکزی به چین بالغ بر ۵۵ میلیارد متر مکعب است.»

 اهمیت این پروژه برای اقتصاد چین باعث شد تا سرمایه گذاری اولیه و ساخت آن بر عهده چینی ها باشد. طبق این گزارش شرکت ملی نفت چین ساخت این خط لوله را در اوت سال ۲۰۰۷ شروع کرده است. در سال ۲۰۱۳ ظرفیت انتقال گاز از این خطوط لوله به بیش از ۴۰ میلیارد متر مکعب در سال رسید که تنها از دو خط  Aو B بود.

طبق قرارداد اولیه بین شرکت ملی نفت چین و دولت ترکمنستان که در آوریل سال ۲۰۰۶ امضا شده است، ترکمنستان متعهد است تا ۳۰ سال فروش گاز طبیعی را به چین ادامه دهد . هم اکنون سهم چین در صادرات گاز ترکمنستان بالغ بر ۹۰ درصد است و  همین مساله باعث  تحکیم روابط دو کشور در حوزه های دیگر شده است.

روابط نزدیک چین با کشورهای آسیای مرکزی

نشریه اوراسیا نت در گزارش  منتشر شده در سال ۲۰۱۶  به روابط نزدیک کشور چین با کشورهای شرق آسیا اشاره کرد. این نشریه نوشت:«علاوه بر خطوط انتقال گازی که چین به همراه سه کشور ترکمنستان، ازبکستان و قزاقستان احداث کرده است، این منطقه مسیر  انتقال گاز روسیه به چین هم محسوب می شود. به همین دلیل است که این منطقه برای چین ارزش استراتژیک دارد و رابطه خوب با این کشورها تضمین کننده امنیت انرژی چین است.»

طبق این گزارش بالغ بر ۱۸۸ کیلومتر خط  لوله از طریق ترکمنستان  به چین می رسید و ۳۵۰ کیلومتر خط لوله از کشورهای قزاقستان و ازبکستان  انتقال گاز را به چین انجام می داد. البته خط لوله مستقیمی با طول ۱۱۱۵ کیلومتر هم برای انتقال گاز از قزاقستان به چین احداث شده بود.

 در ژوین سال ۲۰۱۰، توافقی بین دولت چین با دولت قزاقستان برای ساخت فاز دوم خط لوله انتقال گاز قزاقستان به چین امضا شد. روزنامه چاینا دیلی در ژوین همان سال نوشت:« این خط لوله بخش مهمی از خط لوله انتقال گاز از آسیای مرکزی به چین است و در روابط بین دو منطقه تاثیر زیادی دارد. فاز دوم این خط لوله ظرفیت انتقال ۱۰ میلیارد متر مکعب گاز موجود در ذخایر دریای خزر به چین را بر عهده دارد و ازشمال  دریای آرال عبور می کند. ساخت فاز دوم خط لوله قرار است از دسامبر امسال شروع شود.»

طبق گزارش های موجود ساخت این فاز از خط لوله انتقال گاز قزاقستان به چین در دسامبر همان سال شروع شد و در سال ۲۰۱۲ به پایان رسید.این خط لوله از ۱۴ منطقه در چین عبور می کند و گاز مورد نیاز دو شهر بزرگ شانگهای و گوانجو را تامین می کند.

• تاریخ درج خبر :
• 1399/07/28 - ١٤:٤٣

• تاریخ بروز رسانی خبر :

• تعداد بازدید خبر :
• 49